KINANTHI

a. Nanggapi lan nitik guru gatra,guru tembang,lan guru wilangan teks serat wedhatama pupuh kinanthi.

• Pupuh kinanthi ing serat wedhatama ngemot tembang cacahe 19 bait. sapada tembang kinanthi kiwa iki kawiwitan saka tembung marma tekan tembung utami.
• Guru gatra saben sapadane tembang kinanthi ana 6 gatra utawa larik.
• Guru lagune tembang kinanthi yani aku: u,i,a,i,a,i
• Guru wilangan tembang kinanthi iku: 8,8,8,8,8,8
• Supaya gampang dieling-eling,guru wilangan lan guru lagune tembang kinanthi, biasane tinulis: 8u,8i,8a,8i,8a,8i.

b. Mbedhah perangane serat wedh

atama pupuh kinanthi.

    sugih kang diandhareke ing dhuwur,tembang kinanthi iku ditangi saka playokake-playokake kang diarani guru gatra cacahe enem gatra. gatra-gatra sajrone pupuh kinanthi kabeh ana aturane. aturan iku gegayutan karo guru gatra,guru wilangan,lan guru tembang.

c. Ngarang cakepan tembang kinanthi.

     ngarang tembang kinanthi iku kudu manut aturane kang gumathok. aturan kang gumathok iku sugih kang neng sebutake ing dhuwur,yani aku guru gatra,guru wilangan,lan guru tembang. supaya isa nulis cakepan tembang kinanthi, wiwitan kanthi gawe bebas,ukara bebas arep banjur neng cocogake guru gatrane,guru wilangane,lan guru lagune. carane nyocogake isa kanthi ngowahi tembung-tembunge utawa ngowahi papane tembung. cara-cara iku isa kanthi tetimbangan purwakanthi swara, purwakanthi sastra, yogyaswara, dasa jeneng, tembung saroja, lan sapanunggale.

sumber: gegaran nyinau basa jawa 3 kelas xii sma/smk/ma.

Matur nuwun 🙏

TEKS DESKRIPSI PANGANAN TRADISIONAL (LUPIS)

Lupis

Gambar via google.com

Lupis utawa kue lubis yaiku salah sijine jajanan tradisional sing bentuke kue teles, lan biyasane dikancani karo jajan tradisional liyane kayata cenil, bugis, klepon, lsp. Kue lupis yaiku jajanan asli seka jawa lan siki wis terkenal dadi jajanan pasar tradisional sing murah lan gampang ditemokake ning pasar- pasar tradisional.

                Rasane kue lupis iku legi amarga ing dhuwure ana parutan klapa lan gula jawa cair. Biyasane kue lupis dipangan kanggo sarapan lan kanggo nyore. Jaman biyen kue lupis kuwi bentuke segitiga, lamun ing jaman saiki dadi dawa lan ana tali dawa ing ndhuwur bungkuse lupis kasebut kanggo mbentuk, ben dadi apik bentuke lan ben luwih penak diparo- paro.

                Masyarakat- masyarakat jaman saiki isih akeh sing seneng karo jajanan tradisional salah sijine lupis, amarga rasane sing enak lan cara gawene gampang. Saliyane kuwi bahan- bahan kang digunakake kanggo gawe lupis iku gampang ditemoni. Bahan- bahan kang digunakake kanggo gawe lupis yaiku beras ketan kang dikumbah resik lan wis dikum sekurang- kurange sejam, klapa sing putih  wae, godhong gedhang utawa plastik es lan tali kanggo nali bungkuse supaya ora mawur- mawur pas dikukus. Bahan kanggo nglengkapi yaiku gula jawa lan banyu putih. 

                Cara nggawene yaiku cukup gampang yaiku kepisan, siapna selembar godhong gedhang utawa plastik seukuran plastik es  sing ukurane sedhengan. Isi nganggo beras ketan, lan tutup  nganggo godhong gedhang sing luwih cilik. Yen wis, usahakna mbungkuse nganti mblendhung. Bungkusan mau digodhog nganti bener – bener mateng utawa sekurang- kurange 3 jam. Sawise mateng, diangkat lan dianging- anginke supaya cepet adem.

                Kanggo nggawe gulane yaiku panaske panci nganggo geni sedheng, lebokna gula jawa sing wis dirajang alus sing wis disediakke karo nambahi banyu sitik, ben ora pati kenthel lan dienteni nganti gulane umeb. Yen wis mateng, bisa diangkat lan diademakae.

                Nggawe parutan klapane yaiku siapke klapa sing wis dibuang kulite ben ampase putih terus, diparut nganggo parutan. Cara nyajikake yaiku siapke piring saji, buka bungkusan ketan sing wis mateng, buang kulite lan ditata nang piring saji karo ning ndhuwure diwei parutan klapa lan siram gula cair.

Sumber:https://brainofayn.blogspot.com/2016/04/deskripsi-panganan-tradisional-lupis.html?m=1


Matur nuwun 🙏

WAYANG

Pitutur Luhur ing Crita Wayang

Gambar via google.com

      Wayang dumadi saka tembung "yang" utawa "hyang" antuk ater-ater wa-. Tegese roh kang biasa gawe beja cilakaning manungsa. wayang iki gegambaran watak lan jiwaning manungsa.

A. Maca lan nanggapi teks wayang

 Gatekna pethilan teks wayang ngisor iki!

Dewi Kunthi

      Miturut kitab Mahabarata, Dewi Kunthi uga sing diarani Kunthinalibranta lan Dewi Prita, yaiku kalebu putrising kepilih. Dewi Kunthi ngewujudake keturunan keluarga Yadama, putri Prabu Basukunthi, Raja ing Madura. Dewi Kunthi nduweni sedulur, yaiku Arya Basudewa, Arya Prabu Rukma, lan Arya Ugrasena.

(crita bacute bisa kawaka ing Kabeh Bisa Basa Jawa, kaca 92-94)

Shinta Kadhusta

      Pegat, apisah, Rama lan Shinta, kidang kencana tanggap ing sasmita, hangedering cancut mlajeng lumebeng wana, saya hanengah, saya tebih, denira apepisahan kalawan garwa mayangsari.

      Ngancik telenging wana, peteng ndhedhet lelimengan, ical lacaking kidang, sapandurat kumlebet katingal kidang kencana haleledhang, Rama sigra hangembat gendhewa, menthang langkap, wastra lumepas, hangener dening kidang, tumancep warangan mring hangganing kidang sangsam kencana, gumlundhung pejah kasulayah, eloking kahanan, sareng gumaludhunging kidang kapiyarsa swara dumeling, Marica hangemba-emba suwaranipun Rama, jelih-jelih asesambat mring arinta Laksmana.

(crita bacute bisa kawaka ing Kabeh Bisa Basa Jawa, kaca 95-96)

B. Nemokake tuntunan ing teks wayang

      Tuntunan ing teks wayang Dewi Kunthi, yaiku manungsa kudu bisa ngugemi janji, luwih becik menawa urip ayem tentrem nengenake paseduluran.

      Dene tuntunan ing teks wayang Shinta Kadhusta, yaiku manungsa aja gampang kapilut, kudu ngugemi janji, sarta setya.

C. Mbedhah perangane teks wayang

      Paraga Dewi Kunthi nduweni wateg kang welas asih lan tresna, semana uga wateg paraga Shinta.

D. Nulis sinopsis wayang

      Urut-urutane nulis sinopsis

Maca naskah asli dhisik kanggo mangerteni kesan umum penulis.

Nyathet gagasan utama kanthi nggaris ngisor gagasan-gagasan kang wigati/penting.

Nulis ringkesan adhedhasar gagasan-gagasan sing wis dicathet mau, banjur tulisen nganggo ukara kang cekak, gamblang, efektif miturut crita asline.

Dialog lan monolog paraga cukup ditulis isi utawa garis besare wae.

Ringkesan/sinopsis cerkak ora kena mimpang saka lakune crita lan isi crita cerkak asline.

sumber: Gegaran Nyinau Basa Jawa 1 Kelas X SMA/SMK/MA

CRITA RAKYAT

Gambar via google.com

A. Crita Rakyat 

Crita Rakyat yaiku crita kang dicritakake kanthi turun-temurun utawa kang wis dadi tradhisi ing masyarakat. Crita rakyat kasebut kacritakake ing maneka werna kahanan, ana ing sajroning kumpulan, utawa pinangka crita pamancing impen, lan sapiturute. Tumraping bocah-bocah, crita rakyat uga bisa migunani pinangka pendhidhikan budi pekerti, amarga budi pekerti luhur tumrap bocah-bocah. Crita rakyat duwe unsur-unsur pambangun, kayata tema, tokoh utawa penokohan, latar (setting), alur (plot), sudhut pandhang, lan amanat.

Crita rakyat ngemu piwulang utawa nilai-nilai, antarane yaiku nilai-nilai budaya kang nduweni gegayutan karo pamikiran, kabisan, lan karya cipta manungsa, nilai-nilai sosial kang nduweni gegayutan karo tata laku antaraning manungsa nduweni sapadha, lan nilai-nilai moral kang nduweni gegayutan karo tumindak apik lan elek kang dadi dhasare kauripane manungsa lan masyarakate.

√ Titikane crita rakyat 

1. Panyebarane kanthi lesan
2. Duweni sipat tradhisional
3. Sugih cakrik lan variasi
4. Jenenge pangriptane ora konangan (anonim yaiku crita mau ora kaweruhan sapa sing nganggit) 
5. Wangune tiron (klise) anda ing susunan utawa cara pangungkapane

√  Unsur crita rakyat 

1. Tema yaiku pokok permasalahan ing sajroning crita. Saben crita rakyat duwe tema kang gumathok supaya gampang diwaca.
2. Latar (setting) yaiku papan panggonan, wektu, lan suwasana kadadeyan ing sajroning crita.
3. Penokohan yaiku paraga kang nduweni watak ing sajroning crita. 
4. Alur yaiku urut-urutane prastawa ing crita. 
5. Sudhut pandhang yaiku cara pandhang panganggit tumrap crita kang dianggit awujud wog kapisan, wong kapindho, utawa wong katelu. 
6. Amanat yaiku pesen kang diaturake dening panganggit marang wong kang maca.

√   Wujude crita rakyat ana telu golongan;

1. Mitos : yaiku crita kang dianggep bener-bener kedadeyan. Kedadeyan ing alam dharatan, segara utawa langit. 
2. Legendha : yaiku crita kang dianggap bener-bener kedadeyan, biasane crita mau ana petilasan arupa watu, gunung kali, lan sapanunggale. 
3. Dongeng : yaiku crita kang ngayawara lan ora bisa dipercaya. 

B.  Tuladhane Crita Rakyat 

1. Bawang merah Bawang putih 

   

   Gambar via google.com

2. Rorojonggrang

   

   Gambar via google.com

3. Malin Kundang 

   

   Gambar via google.com

4. Lutung kasarung lan Purbasari
   

   

   Gambar via google.com

Sumber: Buku Gegaran Nyinau Basa Jawa 2

Matur nuwun 🙏

GAMELAN

Sumber: kabare.id

Ringkesan
Gamelan iku mujudake piranti musik Jawa padatan kanggo pangiring tembang . Tumrape wong urip, gamelan kena kanggo niteni wewatekane menungsa. Karepe, bisa kanggo nodhi utawa nguji kepiye rasa-pangrasane menungsa mau nalika ngrasakake swarane gamelan. Gamelan uga bisa diarani gangsa yaiku tetabuhan musik Jawa kang ricikane akeh kanggo ngiring lagu-lagu utawa tembang-tembang Jawa kang umume diarani gendhing .

Gamelan duwe melodhi kang magis utawa nduwe daya supranatural, mula swarane gamelan diarani melodi utawa wirama perkusi kang magis.Pagelarangamelan uga ana kang ngarani orkestra gamelan Jawa. Ing buku kang irah-irahane Music of Java, Jaap Kunstnerangake yen gamelan iku kaya komparasikomparasi saka cahya rembulan lan iline banyu, misterius kaya cahya rembulan lan obah utawa dinamis kaya milining banyu.

Gamelan kalebu perangan ing kabudayan Jawa. Ing Jawa gamelan lumrahe kanggo musik pangiring pagelaran wayang kulit utawa ringgit, joged, uyon-uyon. Jinise laras ing gamelan ana loro ya iku laras pelog lan laras slendro. Saben set gamelan duwe instrumen kanggo laras pelog lan slendro.

Ricikan utawa jeneng-jenenge gamelan iku udakara ana limasan werna, kayata: bonang panerus, bonang barung, kempul lan gong, kenong, slenthem, gender panerus, gender barung, demung, saron panerus, saron barung (1), saron barung (2), gambang, kethuk lan kempyang, rebab, sarta kendhang .


Sumber; wikipedia , Buku Gegaran Nyinau Basa Jawa 3

Matur nuwun 🙏